2021 en 2020 toonden op veel gebieden overeenkomsten. Maar hoe anders was de ervaring. Waar we in 2020 voor nieuwe situaties kwamen te staan, konden we in 2021 terugvallen op draaiboeken en eerder ontwikkelde methodes om ondanks de pandemie zoveel mogelijk de dienstverlening draaiend te houden.

Het jaar startte in mineur. Tijdens de lockdown was de bibliotheek enkel geopend voor het inleveren en afhalen van gereserveerde boeken. Alle activiteiten waren geannuleerd en waar mogelijk vervangen voor online varianten. De horeca en de studie- en werkfaciliteiten waren niet toegankelijk. Om de leden tegemoet te komen in deze lastige tijd, kon men tijdelijk gratis reserveren. Veel mensen vonden het lastig om online boeken te reserveren zonder zelf langs de kasten te kunnen lopen. Daarom stelden we zowel voor kinderen als volwassenen verrassingspakketten samen met vijf boeken.

In mei konden de deuren weer open , voor een beperkt aantal mensen tegelijkertijd. Met voldoende afstand tot elkaar richtten we weer enkele werkplekken in. Aanpassend aan de geldende maatregelen kwam er steeds meer ruimte; de horeca mocht weer open, er kwam meer ruimte voor studie- en werkplekken en steeds meer activiteiten konden (kleinschalig) live doorgang vinden.

Ook het einde van het jaar heerste er een lockdown. Ditmaal was de bibliotheek aangewezen als een essentiële instelling en mochten we open blijven. Wel moest het aantal toegestane bezoekers teruggebracht worden, was de horeca enkel open voor afhaal en moesten we veel live activiteiten door de beperkingen annuleren. Desalniettemin; de bibliotheek bleef toegankelijk voor klanten, het DigiCafé en Informatiepunt Digitale Overheid bleven actief en op beperkte schaal bleven er werk- en studieplekken beschikbaar.

De pandemie beheerste 2021 overduidelijk, en beïnvloedde de mate waarin we toegankelijk waren en onze rol konden spelen op het gebied van kennisdeling, van inspiratie en ontmoeting, van het tegengaan van laaggeletterdheid en het stimuleren van digitale inclusie. Dit alles neemt niet weg dat we met energie en inzet vooruit bleven kijken en lichtpuntjes mochten vieren. Bijvoorbeeld dat ‘onze’ Albert Kivits op plaats 12 stond in de Frits Top 50 meest invloedrijke mannen van de regio . En ‘onze’ Cilia Groothuis werd verkozen tot Beste Brabantse Marketeer met maatschappelijke impact.

Samen met alle collega’s, vrijwilligers, partners en inwoners van de regio bereikten we resultaten waar we met trots op terugkijken. In de komende hoofdstukken delen we een samenvatting van een jaar in beweging.

Feiten en cijfers

Het tweede jaar vol beperkingen tekende zich af in de cijfers. Het aantal leden daalde. Toch bleef de vraag naar boeken en naar kennis hoog. Het aantal uitleningen steeg, zowel van de fysieke boeken als van e-books en luisterboeken. Een kanttekening is dat we uitgeleende boeken tot aan juli automatisch verlengden, om de leners niet onder druk te zetten naar de bibliotheek te moeten komen.

Onder leiding van Mary Fiers startte in 2020 een onderzoek naar de financiering en de rol van de bibliotheek. Dit onderzoek kwam voort uit een initiatief van de PvdA en werd breed gedragen door de Eindhovense gemeenteraad. In april verscheen het advies: open de komende jaren zes stadsdeelbibliotheken waar de bibliotheek samen met maatschappelijke organisaties en de gemeente werkt aan het bestrijden van laaggeletterdheid en eenzaamheid. In september werd bekend dat de gemeenteraad het advies overnam. In de gemeentelijke begroting voor 2022 is de opening van de eerste twee stadsdeelvestigingen opgenomen.

In de periode dat we gesloten waren onderzochten we hoe mensen in de stad de bibliotheek ervaren en waarderen. Aan leden en bezoekers vroegen we: Wat betekent de bibliotheek voor jou, wat mis je ? (Prominente) inwoners van de stad vroegen we naar de waarde van de bibliotheek. Er kwam duidelijk naar voren dat we werden gemist, gewaardeerd en dat men onze maatschappelijke rol erkende.

De locatie in Woensel, Expeditie E, ging haar laatste jaar in. Heel 2021 was deze locatie beperkt open, enkel voor het lenen en terugbrengen van boeken.

In Waalre is een nieuwe overeenkomst getekend; de bibliotheek blijft zeker tot in 2026 aanwezig in Het Huis van Waalre en binnen de basisscholen.

Eind 2021 werd duidelijk dat de uitbreiding niet beperkt bleef tot de nieuwe stadsdeelbibliotheken in Eindhoven. Ook de Bibliotheek Best maakt per januari 2022 onderdeel uit van de Bibliotheek Eindhoven. In december stemde de gemeenteraad van Best hier unaniem mee in. Het besluit komt voort uit de financieel moeilijke situatie waarin Cultuurspoor Best zat, de stichting die de bibliotheekfunctie uitvoerde.

Om cultureel ondernemerschap handen en voeten te geven, richtten we eind 2020 de Steunstichting Bibliotheek Eindhoven op. Het doel is om vanuit behoeften en trends winstgevend aanbod te ontwikkelen. Met onder andere het aanbod voor het Nationaal Programma Onderwijs, projecten voor het vo en mbo en de ontwikkelingen binnen Expeditie Anton is vanuit vraag en in samenspraak extra geïnvesteerd.

De vaste locaties van de bibliotheek

De bibliotheek is aanwezig op

68
SPIL-centra en
basischolen in Eindhoven
5
SPIL-centra en
basischolen in Waalre
3
kinderdagverblijven
stand alone

De bibliotheek werkt samen met

17
middelbare scholen en
mbo's in Eindhoven*
*3 maken gebruik van de boekenvervoersdienst

Bezoekers De Witte Dame

Bezoekers Expeditie E

*Vanaf openingsdatum 1 april

De Witte Dame

de Bibliotheek Waalre

Jeugdleden onderwijsinstellingen

Aantal betaalde abonnementen Eindhoven + Waalre

Aantal nieuwe leden (18+)

1.117

Totaal aantal projecten op basisscholen en SPIL-centra

2020
2021
714
999
projecten
projecten

Totaal aantal deelnemers schoolprojecten

2020
2021
11.514
13.302
deelnemers
deelnemers

Taal

Taal staat aan de basis van onze ontwikkeling. Bij het stimuleren van de taalbeheersing is plezier noodzakelijk; als mensen plezier beleven aan taal dan begrijpen ze een taal veel beter en sneller. Dit begint al bij de allerjongsten.

In het kader van het Leesoffensief gebeurde er veel. Het initiatief tot het Leesoffensief Brabant is genomen, waar de Bibliotheek Eindhoven een prominente rol in speelt. Naast meerdere inhoudelijke bijeenkomsten, bracht het Leesoffensief Brabant samen met vereniging Ons Middelbaar Onderwijs (OMO) een rapport uit voor krachtig taalbeleid binnen alle OMO-scholen.

Ook ging het Leesoffensief Eindhoven van start, samen met de gemeente Eindhoven, de GGD, Lumens en partners uit het onderwijs. Naast een inspirerende website, ontwikkelden we meerdere webinars over aspecten van taalontwikkeling, leesvaardigheid en meertaligheid.

In het kader van het Nationaal Programma Onderwijs (NPO) ontwikkelden we extra aanbod voor het stimuleren van de leesvaardigheid bij kinderen. 27 basisscholen in Eindhoven en Waalre maakten in het eerste jaar van het NPO gebruik van dit aanbod.

Ook buiten de bibliotheek en de scholen werkten we aan het vergroten van leesplezier. Zo stond in de zomervakantie in speelpark De Splinter een ruilbibliotheek en waren er wekelijkse voorleesactiviteiten. Met het project Street Poem Pieces , in samenwerking met Dynamo, maakten klassen van negen scholen zelfgemaakte gedichtjes over de wijk. Deze zetten ze vervolgens in de Berenkuil om in een graffiti-stuk.

De bibliotheek maakte onderdeel uit van de Zomerschool met voorleesactiviteiten, waarmee 400 kinderen en hun ouders zijn bereikt. Een kwart van deze kinderen was zo enthousiast dat ze lid werd van de bibliotheek.

Met de inzet van twee extra mediacoaches en een coördinator verstevigden we de relatie met het voortgezet onderwijs en mbo. Voor alle leerlingen van Parmant scholen, Eckart college, Montessori college, Augustinianum, Van Maerlantlyceum, Frits Philips Lyceum en meerdere opleidingen van het Summa college sloten we een lidmaatschap van de bibliotheek af. Aan het Frits Philips Lyceum is een vaste mediacoach verbonden, om leesmotivatie blijvend onder de aandacht te brengen. Summa Software development, Summa Allround IT, Eckart college en Frits Philips Lyceum maken gebruik van de boekenvervoersdienst Boekentaxi .

Het vernieuwde Stadsplan Basisvaardigheden is in De Witte Dame gepresenteerd. Aan dit initiatief van de bibliotheek, de gemeente Eindhoven en het Ster College zijn nieuwe partners verbonden, om gezamenlijk de inwoners van de stad te helpen om beter te leren lezen, schrijven, rekenen en met de computer te werken.

De jeugdafdeling in De Witte Dame onderging tijdens de sluiting een make-over , met extra aandacht voor boeken in verschillende talen, voor diverse leesniveaus en leesmotivaties, en ruimte om te spelen. In samenwerking met de Reading Pier was al een Engelse collectie samengesteld. Samen met de Heritage Language Education Network breidden we de collectie uit met Italiaans, Chinees, Frans, Roemeens, Perzisch en Bulgaars. Tijdens een werkbezoek toonden we de vernieuwingen aan wethouder Monique List. Het voorleeshalfuurtje breidden we naast Nederlands, Engels, Italiaans en Perzisch ook uit met Chinees en Japans.

Al in 2020 maakte het Taalcafé de overstap naar online. Ook in 2021 bleef het online doorgang vinden. Omdat de wachtlijst boven de honderd uitkwam was deze zelfs tijdelijk stopgezet. Dankzij de inzet van de vele vrijwilligers zijn zoveel mogelijk aanvragers geholpen. In de periode juli – november was het Taalcafé live, met beperkte aantallen.

In maart werd Eva van Evangelische Basisschool Eindhoven voorleeskampioen van Eindhoven en Cecile van BS De Meent pakte deze titel in Waalre. Twee schoolschrijvers brachten tijdens een halfjaartraject hun liefde voor de taal over: Li Lefébure bij basisschool De Boschakker en Jørgen Hofmans bij basisschool De Korenaar. Tijdens een online uitreiking bij Studio040 werd Mark Groenen verkozen tot Stadsschrijver van Eindhoven, een titel die hij gedurende twee jaar mag dragen.

Aantal uitgeleende materialen

Aantal actieve e-bookleners

E-bookleners jeugd (0-17)

E-bookleners volwassen (18+)

Uitgeleende e-books

BorrowBox

Deelnemers fysiek Taalcafé (gemiddelde per bijeenkomst)

De Witte Dame
22
de Bibliotheek Waalre
12
online
262
*Vond in juli - november plaats, met beperkte aantallen.

Aantal uitgereikte Boekstartkoffertjes*

198
2020
221
2021
*Een koffertje met onder andere twee boekjes om met je baby te lezen.

We werkten samen met

Uitleningen op school

284.704
2020
332.135
2021

Schoolprojecten leesplezier

Projecten
Kinderen die deelnamen
* De mediacoaches voeren niet alleen zelf projecten uit. Ze voerden ook steeds meer coachingsgesprekken om leerkrachten te ondersteunen.

Digitaal

De pandemie en bijbehorende beperkingen legden de noodzaak om digitaal mee te komen bloot. Voor vele (alledaagse) situaties verving digitaal contact het persoonlijke contact. In het eerste jaar van de pandemie zetten we al veel in op het geven van uitleg en tips om mee te komen in de digitale wereld. In 2021 zetten we dit door.

Tijdens de eerste lockdown was de bibliotheek volledig gesloten voor publiek, en was er dus ook geen DigiCafé. Wel konden mensen telefonisch contact opnemen. Aanvankelijk gingen vragen vooral over het lenen van e-books en luisterboeken. Later gevolgd door vragen met betrekking tot het coronatoegangsbewijs en online afspraken voor het vaccin of testen. Tijdens de laatste lockdown in december werden bibliotheken aangewezen als essentiële instelling. Hoewel we vrijwel alle activiteiten stillegden, bleven het DigiCafé en Informatiepunt Digitale Overheid open.

Toen na de eerste lockdown de activiteiten weer opstartten, groeide het aanbod van cursussen en inloopspreekuren voor digitale vragen. We boden workshops van DigiVitaler aan, over digitale zorg. Het Informatiepunt Digitale Overheid startte in september, voor hulp bij zaken die digitaal met de overheid geregeld moeten worden. Ook werd hier informatie gegeven over het coronatoegangsbewijs of het maken van een online test- of vaccinatieafspraak. Samen met SeniorWeb breidden we het aanbod digitale cursussen uit. De cursus Klik & Tik, een basis computercursus, is ook wekelijks gratis te volgen bij buurtcentrum Dommelbeemd in Woensel.

Digitale geletterdheid en leesbevordering kunnen goed hand in hand gaan. Samen met Bereslim rolden we op vier SPIL-centra in Eindhoven een pilot uit waarbij kinderen op school, maar ook thuis, gebruik konden maken van de digitale Bereslimme boeken . In totaal bekeken en beluisterden de kinderen bijna 2.000 boeken.

Tijdens de Media Ukkie Dagen deelden we filmpjes over mediagebruik, bijvoorbeeld over geschikte media voor kinderen , veiligheid van internet of schermtijd . Ook maakten we filmpjes om het digitale aanbod voor kinderen in de bibliotheek extra te promoten, zoals de QR-code naar voorleesfilmpjes , de puzzeltas, de programmeerbare slak Qobo , de robot Bee-Bot , of het oflline programmeren met Let's Go Code .

De interesse voor Brainy groeide. Tijdens het Nationale Bibliotheekcongres presenteerden we deze online tool om elke les op school eenvoudig te koppelen aan informatievaardigheden, in mei verzorgden we een speciale training en we namen Brainy op in het aanbod voor het NPO. In totaal leidde dit alles tot 122 nieuwe aanvragen om de tool te gebruiken.

Onze social media kanalen breidden we in juli uit met TikTok . Hier delen we onder andere leestips voor de leeftijdsgroep 15 – 25 jaar.

DigiCafé bezoekers

230
De Witte Dame
30
de Bibliotheek Waalre

Klik & Tik

gevolgde lessen
160
2020
gevolgde lessen
184 *

2021
*Waarvan 79 in buurtcentrum Dommelbeemd.

We zijn aanwezig op social media

Nieuwsbrief ontvangers

10.497
Nieuwsbrief algemeen
8.061
Jeugdnieuwsbrief

Bieb-app

4.360
gebruikers

Schoolprojecten digitale geletterdheid

Projecten
Kinderen die deelnamen

Mens en
samenleving

Informatie en kennis zijn essentieel voor zelfontwikkeling. Als inhoudsregisseur brengen wij de juiste partijen samen om onderwerpen onder de aandacht te brengen die mensen helpen hun welvaart en welzijn te vergroten en actief deel te nemen aan de samenleving. Binnen het thema Mens en Samenleving definiëren wij de volgende aandachtsgebieden: Leren & Opvoeden, Gezondheid, Zingeving & Filosofie, Kunst & Cultuur, Mens & Natuur, Wetenschap & Techniek, Democratie & Politiek, Economie & Werk, Sociale Identiteit en Erfgoed.

Het aandeel live lezingen en workshops was beperkt door sluiting of beperkingen in het aantal mensen dat mocht samenkomen. Om dit op te vangen programmeerden we lezingen zoveel mogelijk hybride: naast een klein live publiek, boden we de mogelijkheid om via livestream mee te kijken. Een interview met Splinter Chabot of Teun van de Keuken , een lezing van Joseph Oubelkas , een veelzijdige avond over ‘tegenkracht’ – slechts enkele voorbeelden van ons hybride programma. Ook bleven webinars een volwaardig onderdeel uitmaken van het programma. Dit hybride, of volledig online programmeren droeg er aan bij dat het programma toegankelijk bleef voor mensen met een kwetsbare gezondheid.

Een lichtpuntje was dat dit jaar het WEET IK VEEL! festival door kon gaan, nadat we het vorig jaar moesten overslaan. Samen met Architectuurlessen en Natlab ontwikkelden we een week vol met leuke en leerzame workshops. In de kerstvakantie organiseerden we het Mini Tech & Play festival, met elke dag creatieve en technische workshops in De Witte Dame. Door het afkondigen van een nieuwe lockdown moesten we deze annuleren.

In de bibliotheek in Waalre richtten we een Geheugenbibliotheek op, met boeken over geheugen(verlies) en dementie, geheugenspellen en in samenwerking met GoedVoorMekaar Waalre een informatieve, uitleenbare Geheugenkoffer .

Aantal deelnemers aan fysieke activiteiten*

De Witte Dame
de Bibliotheek Waalre
*Door de afstandsregel waren er minder plaatsen beschikbaar.

Aantal online activiteiten

Aantal deelnemers online activiteiten

Activiteiten ter professionalisering van leerkrachten en pedagogisch medewerkers

Activiteiten

Deelnemers

Samen voor
de toekomst

Wij geloven in een 'inclusieve samenleving' waarin iedereen in staat gesteld wordt zijn of haar bijdrage te leveren. Dat maken we concreet door een waardevolle ervaringsplek te bieden aan vele vrijwilligers en stagiairs. Vrijwilligers krijgen bij ons een 'maatje', iemand die ze persoonlijk begeleidt, en een plan om aan eigen leerdoelen te kunnen werken. Studenten vinden in de bibliotheek een stageplaats of krijgen de ruimte om schoolopdrachten uit te voeren.

Net als 2020 was 2021 een uitdagend jaar voor onze vrijwilligers. Vanwege de steeds veranderende maatregelen werd veel flexibiliteit van ze gevraagd. Ondanks wat meer uitstroming zagen we veel enthousiasme en bleef het animo om vrijwilligerswerk te doen bij de bibliotheek groot.

In juli ontvingen we het keurmerk Vrijwillige Inzet Goed Geregeld van vrijwilligersorganisatie Eindhoven Doet . Dit keurmerk is een belangrijke bevestiging dat het vrijwilligersbeleid op orde is. Om in aanmerking te komen voor het keurmerk nam een werkgroep van vrijwilligers samen met de vrijwilligerscoördinator het beleid kritisch onder de loep.

Ook in onze diensten en producten ontwikkelden we ons. Het Bibliotheekcafé stak de handen uit de mouwen, op weg naar een duurzamer en groener café. Ons innovatieteam Expeditie Anton zette verdere stappen in het tot stand brengen van innovatieve producten. Zo brachten ze het door henzelf ontwikkelde What's Next verder – een digitaal platform dat op basis van uitleendata boeksuggesties geeft. Behalve in De Witte Dame is het ook in de bibliotheek in Waalre geïnstalleerd. Én ze ontwikkelden What's Next Junior, speciaal gericht op jeugdboeken. In 2022 testen we deze op een viertal basisscholen. Dit platform is zo ingesteld dat het alleen boekentips toont die in de collectie van desbetreffende schoolbibliotheek staan.

Expeditie Anton deelde haar kennis door de training Design Thinking aan meerdere bibliotheken in het land te geven.

Als kartrekker van acht bibliotheken uit de Brainport-regio werken we aan het project 'de Bibliotheek van de toekomst'. Met de presentatie van het onderzoeksrapport is de eerste fase in juni afgerond. Het team werkt door om het concept verder vorm te geven; hoe de virtuele bibliotheek eruit kan zien, welke systemen daarbij horen en wat de kosten zijn.

Nieuwe ontwikkelingen gloren al aan de horizon. Zitten we over een paar jaar samen met Holland Expat Center South en Eindhoven365 op een centrale locatie in de Eindhovense binnenstad? Een kwartiermaker brengt de haalbaarheid van dit concept, de Hotspot , in kaart. De Hotspot zou ruimte bieden voor meer samenwerking om de steeds internationaler wordende samenleving samen te brengen. In 2022 worden de resultaten van het onderzoek gepresenteerd.

De bibliotheek bood

20
mensen een
leer-werktraject
7
mensen een
taaltraject
10
mensen begeleiding
naar een betaalde baan
288
vrijwilligers
6
stagiairs

Rondleidingen voor vluchtelingen

60
deelnemers
4
groepen

Schoolprojecten ouderbetrokkenheid

2020
2021
29
34
projecten
212
375
ouders die deelnamen

Met dank aan: